नेटफ्लिक्सची गोष्ट (पुस्तक परिचय - That Will Never Work : Marc Randolph)

मार्क रॅन्डॉल्फ हा नेटफ्लिक्सचा सहसंस्थापक. Online DVD rental ची कल्पना त्याच्या डोक्यात आली तेव्हापासून ते नेट्फ्लिक्स कंपनी पब्लिक लिमिटेड झाली आणि तो कंपनीतून बाहेर पडला तिथपर्यंतची ही ‘नेटफ्लिक्सची गोष्ट’.

लेखकाने ती अगदी रंगवून रंगवून सांगितली आहे. तीन-चार start-ups उभे करून दिल्यानंतर त्याला वाटायला लागलं होतं की आपण काहीतरी वेगळ्या कल्पनेवर काम करावं, स्वतःची कंपनी सुरू करावी. त्या कंपनीद्वारे लोकांना एखादी ऑनलाइन सर्व्हिस देण्यावर त्याचा भर होता. तो आणि त्याचा सहकारी मित्र रीड हेस्टिंग्ज यांनी वेगवेगळ्या start-up ideas वर कशा चर्चा केल्या, त्यातून Online DVD rental ची कल्पना कशी समोर आली, ती कल्पना प्रत्यक्षात उतरवण्यासाठी आधी दोघांनीच काय काय केलं, मग कंपनी स्थापण्याचं ठरलं, त्यासाठी पहिली team कशी गोळा केली, पुढे business development, असे टप्पे एक-एक करत पुस्तकात येत जातात.

मार्क रॅन्डॉल्फच्या आयडिया आणि हेस्टिंग्जचा पैसा आणि मार्केटिंग स्किल्स, अशी ही जोडगोळी होती. नेटफ्लिक्समध्ये दोघांच्या भूमिका काय असाव्यात त्यावर मुख्य त्या दोघांच्यात स्पष्टता होती. त्यातून कंपनी कशी आकारत गेली, कोणते लहान-मोठे प्रश्न उभे राहिले, त्यावर उत्तरं शोधताना कोणत्या खटपटी-लटपटी कराव्या लागल्या, हे विस्ताराने सांगितलं आहे.

निवेदन नर्मविनोदी, खुसखुशीत आहे. त्यातून ९० च्या दशकाच्या अखेरीस सिलिकॉन व्हॅलीत कशी कामं होत होती, तिथलं तेव्हाचं culture, हाय-स्पीड इंटरनेट हे तेव्हा तिथेही नवलाईचं असणं, तरी यांचा असा बिझिनेसचा निर्णय, या गोष्टींचं चित्र डोळ्यांसमोर उभं राहतं. वाचायला खूप मजा येते.

तेव्हा अमेरिकेत DVD rental विश्वातली दादा कंपनी Blockbuster शी यांना झगडावं लागलं. ॲमेझॉनही होतं, तेव्हा ॲमेझॉन फक्त पुस्तकविक्री करत होतं. त्यांचाही बिझिनेस वाढवण्याचा विचार होता. नेटफ्लिक्सचा DVD sales चा बिझिनेस जोरदार सुरू झाला होता. पण त्यांना DVD rental मध्ये जास्त रस होता. तो का हे सुद्धा पुस्तकात सांगितलंय. ॲमेझॉनशी भागीदारीचा विचार झाला. बेझोससोबत मीटिंग्ज झाल्या. पण ते प्रत्यक्षात उतरलं नाही.
डॉट कॉम लाटेत नेटफ्लिक्स बुडलं नाही, ते केवळ हेस्टिंग्जमुळे, असं पुस्तकात म्हटलंय. मात्र त्यानंतर कंपनीतल्या अनेकांना कामावरून काढून टाकावं लागलं. तो सगळा भागही अगदी उत्कटतेने लिहिलाय.

एका टप्प्यावर Blockbuster ला आपली कंपनी विकून टाकावी या निर्णयावर रॅन्डॉल्फ-हेस्टिंग्ज आले होते. ती बोलणीही फिसकटली. पण त्यातून नेटफ्लिक्सचं monthly subscription, DVD wishlist या कल्पना पुढे आल्या. त्या ताबडतोब राबवल्या गेल्या. त्यानंतर मात्र नेटफ्लिक्स सुसाट निघालं.

१९९७ साली कंपनी स्थापन झाली. २००२ साली रॅन्डॉल्फ त्यातून बाहेर पडला. त्याचं कारण तो सांगतो- He was a start-up guy. जगड्व्याळ कंपन्या चालवणे ही त्याच्या विशेष आवडीची बाब नव्हती. त्यामुळे त्याने विचारपूर्वक, हेस्टिंग्जशी बोलून बाहेर पडण्याचा निर्णय घेतला.

पाच वर्षांचा हा सगळा प्रवास रंगतदारपणे सांगितलाय. क्वचित काही ठिकाणी जरा पाल्हाळ वाटलं. पण एकूण पुस्तक गोष्टीवेल्हाळ आहे. नक्की वाचण्यासारखं आहे.