Posts

पुस्तक परिचय : गोठण्यातल्या गोष्टी (हृषीकेश गुप्ते)

Image
या पुस्तकाचं नाव पहिल्यांदा ऐकलं तेव्हापासून शीर्षकाचा अर्थ मी वेगळाच लावत होते. गोठणे हे क्रियापद मानून abstract शीर्षक असावं अशी समजूत करून घेतली होती. (मनं गोठतात त्याच्या गोष्टी, वगैरे.) पण, हे तसं काहीही abstract नाही. गोठणे हे गाव आहे. (नागोठणेचा संदर्भ लेखकानेच सुरुवातीला दिला आहे.) लहानपणीच्या गावातल्या आठवणी असं पुस्तकाचं स्वरूप आहे. मुख्य भर व्यक्तिचित्रणावर आहे. मित्रमंडळींच्या गप्पाटप्पांमध्ये किस्से सांगण्यासारखी लेखनाची धाटणी आहे. ते सगळं वाचायला मजा येते. काही व्यक्ती एकाहून अधिक लेखांमध्ये प्रसंगानुरूप, कधी केवळ एखाद्या उल्लेखापुरत्या येतात. त्यातून गावाचं एकजिनसी चित्र समोर उभं राहतं. खेडेगावातल्या/निमशहरी गावातल्या व्यक्तिरेखा, त्यांचे स्वभावविशेष, विशेष अशा ठिकाणीच उद्भवू शकतील असे प्रसंग, पात्रांची बोलीभाषा हे सगळं टिपत टिपत चवीचवीने वाचण्याचं पुस्तक आहे. निवेदनाच्या ओघात आलेले ट्रक मालवाहतुकीच्या व्यवसायातले बारकावे, मूर्तीकारांच्या कामांशी संबंधित वर्णनं किंवा अगदी गावाकडचे पतंग उडवण्याच्या युनिव्हर्सचे तपशील वाचायला मला फार आवडले. युनिव्हर्स अशासाठी म्हटलं, क...

पुस्तक परिचय : The Naturalist (Andrew Mayne)

Image
एका विज्ञान संशोधक विद्यार्थिनीचा जंगलात अभ्यासासाठी गेलेली असताना मृत्यू होतो. पोस्टमार्टेममध्ये दिसतं की हा अस्वलाने केलेला हल्ला आहे. पोलीस हादरतात. जोरदार शोधमोहिम सुरू करतात. आणि अखेर त्या अस्वलाला गाठून ठार मारतात. आधी पोलिसांना ही खुनाची घटना वाटत असते. त्या संशोधक विद्यार्थिनीचा जुना विज्ञान प्रोफेसर हा पोलिसांचा प्राइम सस्पेक्ट असतो. पोलीस त्याला चौकशीसाठी धरतात. पण पुरेशा पुराव्याअभावी त्याला जाऊ देतात. त्यामुळे प्रोफेसरचा या प्रकरणातला इंटरेस्ट वाढतो. नाहीतर त्याचा त्या मुलीशी आता काहीही संपर्क उरलेला नसतो. प्रोफेसरचं विज्ञान संशोधक डोकं त्याला स्वस्थ बसू देत नाही. तो इंटरनेटवर या केसशी संबंधित तपशील शोधतो. आपल्या परीने डॉट्स जोडायला लागतो. त्यासाठी लॉजिक, ए.आय., bio-informatics वगैरेची मदत घेतो. त्यातून काही शक्यता समोर येतात. त्या तो पोलिसांना सांगण्याचा प्रयत्न करतो. पण पोलिसांनी एव्हाना अस्वलाला पकडून मारलेलं असल्यामुळे ते याला भीक घालत नाहीत. पण प्रोफेसर हळूहळू त्या केसमध्ये ओढला जातो. तो एकटा पोलिसांपासून लपूनछपून पण शिस्तीत तपास सुरू करतो. हा तपास पूर्णपणे सायन्...

पुस्तक परिचय : गॉगल लावलेला घोडा (निखिलेश चित्रे) कथासंग्रह

Image
अद्भुत, मॅजिकल रिअ‍ॅलिझम, फँटसी, फिक्शन - असं सगळं मिश्रण असणार्‍या कथा. काही कथांमध्ये sarcasm आहे, आसपासच्या घटनांवर सूचक भाष्य आहे. एखाद्या कथेतला एखादा तपशील एकदम रिलेट होतो आणि वाचताना एक स्पार्क जाणवतो. त्या दृष्टीने 'लोकर्‍या' ही कथा खूप आवडली. तशी प्रत्येक कथेत काही ना काही गंमत आहेच. काही पात्रं एकाहून जास्त कथांमध्ये येतात. ते धागे जुळवतानाही कथांमध्ये गुंतायला होतं. शीर्षककथाच मला तितकीशी कळली नाही. मोठा रिव्ह्यू लिहायची इच्छा असूनही लिहायला जमत नाहीये. त्याला कारणही या कथाच. मी या प्रकारचं एकगठ्ठा काहीतरी पहिल्यांदाच वाचलं. मजा आली वाचायला. पण आस्वादात्मक सविस्तर लिहायचं तर पुन्हा एकदा सर्व कथा वाचाव्या लागतील हे जाणवलं. तरी चुकवू नये असं पुस्तक आहे इतकं नक्की सांगू शकते.

पुस्तक परिचय - White Rose, Black Forest (Eoin Dempsey)

Image
  महायुद्धावर आधारित फिक्शन अधूनमधून वाचायला मला आवडतं. तसंच हे आवडीखातर वाचण्याचं पुस्तक आहे. आयुष्यात सर्व काही गमावून बसलेली तरुण नायिका सुनसान ब्लॅक फॉरेस्टमध्ये आत्महत्या करायला निघाली आहे. गडद थंडी, सगळीकडे बर्फ, अशात कुठेतरी जाऊन स्वतःवर गोळी झाडून घ्यायची असा तिचा विचार आहे. दिशाहीन चालत निघालेली असताना तिला एके ठिकाणी एक सैनिक अर्धमेला होऊन पडलेला दिसतो. त्याच्या पाठीवर पॅराशूट असतं. एक सॅक, त्यात काही सामान. गणवेशावर जर्मन स्वस्तिक आणि नाव. ती व्यवसायाने नर्स असते. नाझींमुळेच तिचे सगळे कुटुंबीय मारले गेलेले असतात. तरी त्या सैनिकाला मदत न करता तसंच निघून जायचं हे तिला पटत नाही. ती त्याचा जीव वाचवण्याचा प्रयत्न करायचं ठरवते. तिची ती खटपट, तो सैनिक कोण असतो, गेस्टापोंना संशय येणं, पाठलाग, त्यांच्यापासून सुटका करून घेण्याची पुढची धडपड, अधेमध्ये तिचे फ्लॅशबॅक्स – अशी ही कादंबरी आहे. ‘व्हाइट रोझ’ या चळवळीबद्दल याआधी कधी वाचण्यात आलं नव्हतं. ते या पुस्तकामुळे समजलं. त्या चळवळीतली दोन प्रमुख नावं - हान्स आणि सोफी - फ्लॅशबॅकमधली पात्रं म्हणून येतात. युद्धपरिस्थिती, थंडीचे ब...

पुस्तक परिचय : बाळूच्या अवस्थांतराची डायरी (किरण गुरव)

Image
 हे तीन मोठ्या कथांचं छोटंसं पुस्तक आहे. कथा, लघुकथा, दीर्घकथा – यांची नक्की व्याख्या कशी करायची याबाबत माझ्या मनात कायम गोंधळ असतो. माझ्या मते या पुस्तकातल्या तीनही कथा दीर्घकथा म्हणायला हव्यात. असो. पुस्तकातली पहिलीच (शीर्षक)कथा एक-नंबर आहे, भारी आहे, भन्नाट आहे, झकास आहे! बाळू हा कथानायक, निवेदक. कोल्हापूरजवळच्या खेड्यात दहावी झालेला. आणि आता त्याला कोल्हापूरच्या पॉलिटेक्निक कॉलेजमध्ये प्रवेश मिळाला आहे. तिथेच तो हॉस्टेलवर राहणार आहे. त्याला हॉस्टेलला सोडायला समस्त घर त्याच्यासोबत कोल्हापूरला आलं आहे- आई, वडील आणि धाकटे दोन भाऊ. एस.टी.तून ते कोल्हापूरच्या स्टँडवर उतरतात. तिथून पायी चालत मार्केटमध्ये, तिथून बस पकडून जरा गावाबाहेर असणार्‍या इन्स्टिट्यूटपर्यंत, आणि इन्स्टिट्यूटच्या मेनगेटपासून बाळूच्या हॉस्टेलच्या खोलीपर्यंत त्या कुटुंबाचा प्रवास, म्हणजे ही ७६ पानी कथा. हा प्रवास लेखकाने असा काही रंगवला आहे, की बस्स! पहिल्या १-२ पानावरच्या पावसाच्या वर्णनापासूनच आपण बाळूच्या छत्रीतून चालायला लागतो. डांबरी रस्त्यावर पडणार्‍या पावसाच्या धारांना दिलेली उपमा, धाकट्या भावाच...

पुस्तक परिचय : इति-आदि (अरुण टिकेकर)

Image
आपल्या रोजच्या वापरातल्या, पाहण्यातल्या, अनुभवातल्या आणि इतिहासातल्याही लहान-मोठ्या गोष्टींबद्दल माहितीपर, उद्बोधक, रंजक स्वरूपात केलेलं लेखन आहे. छोटे छोटे २-३ पानी लेख आहेत. मिरची, केळी सिताफळ अशा आहारातल्या गोष्टी, भारतात खाण्याचा बर्फ कधी अवतरला, चुलीचा (म्हणजे अन्न शिजवण्याचा इतिहास), गुलाबाच्या अत्तराचा इतिहास, छपाईकला, गोधडी शिवण्याची कला अशा अनेको गोष्टींवर लिहिलं आहे. सामान्यज्ञान, सामान्य विज्ञान, आहारशास्त्र, मानववंशशास्त्र, अलीकडचा इतिहास (फडणविशी थाट, पेशवाईतल्या जेवणाच्या मेनूचं डिटेल वर्णन), संतसाहित्य, etymology असे अनेक पैलू या लेखनात येत राहतात. जुन्याजुन्या ग्रंथांतले संदर्भ दिले आहेत. इंग्रजांनी लिहून ठेवलेल्या नोंदींचेही अनेक संदर्भ येतात. टिकेकरांचं स्वतःचं वाचन केवढं प्रचंड होतं ते यातून समजतं. आपल्याला माहिती असणार्‍या गोष्टी वाचकांनाही रंगवून सांगण्याची असोशीही दिसते. पुस्तकाचं कोणतंही पान उघडावं आणि वाचायला सुरुवात करावी, असा हा विरंगुळा आहे. प्रत्येकाला आपापल्या आवडीनुसार यातले काही लेख आवडतील, लक्षात राहतील. तर काही वाचून बाजूला सारले जातील.   ...

खेळावर प्रेम असणार्‍या वाचकांसाठी (पुस्तकपरिचय : Beartown)

Image
स्वीडनच्या आर्क्टिक भागातलं एक लहानसं गाव- बेअरटाऊन. हे गाव आइस-हॉकीच्या प्रेमात बुडलेलं आहे. They talk ice-hockey, eat ice-hockey, sleep ice-hockey अशी परिस्थिती. गावात बेकारी वाढीस लागली आहे. बिनकामाची किंवा कामासाठी गाव सोडावं लागलेली माणसं वाढत चालली आहेत. अशा काळात हॉकीचाच (पुस्तकात बहुतेक ठिकाणी फक्त ‘हॉकी’ असाच उल्लेख आहे) त्यांना मोठा आधार वाटतो. १५-२० वर्षांपूर्वी बेअरटाऊनचा पुरुष संघ स्वीडनच्या राष्ट्रीय स्पर्धेच्या फायनलला गेलेला. तो या गावाच्या हॉकीच्या इतिहासातला सर्वोच्च, सोनेरी क्षण. पण त्यानंतर इथल्या हॉकीत विशेष काहीच घडलेलं नाही. आणि आता इथला मुलांचा संघ राष्ट्रीय ज्युनियर स्पर्धेच्या सेमी-फायनलला पोहोचला आहे. पुस्तकाचं कथानक या टप्प्यावर सुरू होतं. Kevin हा या संघाचा मुख्य खेळाडू. आइस-हॉकी खेळातला हिरो. त्याला त्या खेळाची उपजत देणगी आहे. केविनने हात घातलेली कोणतीही गोष्ट सामन्यात वाया जात नाही, चुकीची ठरत नाही. त्याचे आई-वडील मोठे पैसेवाले, बेअरटाऊनच्या हॉकी क्लबचे मोठे देणगीदार. पण केविनच्या हॉकीप्रेमाशी, skills शी त्यांना फारसं देणंघेणं नाही. त्यांच्य...